Cannabisbeleid in Vlaanderen en daarbuiten: Een analyse met Jani Pestana van het VAD

In een recente aflevering van de “Cannabiskenners” podcast ging de host in gesprek met Jani Pestana, stafmedewerker bij het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD), om een ander licht te werpen op het cannabisdebat. Pestana deelt inzichten uit zijn studie naar beleidsmodellen rond cannabis en de impact ervan op de volksgezondheid.

De Aanleiding en Opzet van de Studie

Pestana legt uit dat de studie in het leven is geroepen door de leden van VAD, als reactie op de veranderende cannabiswetgeving in verschillende landen en staten.

“Er is iets op til rond cannabisbeleid,”

merkt Pestana op, wat VAD ertoe aanzette proactief onderzoek te verrichten. De studie vergelijkt zeven theoretische beleidsmodellen, van depenalisering tot cannabis social clubs en overheidsregulatie, en analyseert de praktische uitvoering in zeven landen, waaronder België, Portugal en Nederland.

Het Belgische Model: Depenalisering met Vragen

In België is cannabis wettelijk illegaal, maar via een koninklijk besluit wordt de laagste vervolgingsprioriteit gegeven aan bezit van maximaal 3 gram of het ontdekken van één plant bij iemand thuis. Pestana wijst op de onduidelijkheden in dit model:

“Als je een plant hebt, mag ik hopen dat je daar meer dan 3 gram af haalt, hè?”

Hij benadrukt dat er veel vragen zijn over wat wel en niet mag, wat leidt tot **wettelijke onduidelijkheid en kritiek**.

Pestana legt uit dat depenalisering niet hetzelfde is als decriminalisering.

“Depenalisering wil eigenlijk zeggen dat je een lagere straf die eraan hangt gaat verlagen, maar het eigenlijk nog altijd wel gewoon een strafrechtelijke overtreding is”.

Dit betekent dat, hoewel je bij een eerste overtreding waarschijnlijk niet vervolgd wordt, herhaalde overtredingen wel tot een rechtszaak kunnen leiden.

Gezondheidsindicatoren en Beleidsdoelen

De studie keek naar gezondheidsindicatoren zoals prevalentie, frequentie van gebruik en cannabisgerelateerde problematieken. Pestana concludeert dat het Belgische cannabisbeleid de doelen om prevalentie en cannabisgerelateerde problemen te verminderen, niet bereikt.

“De prevalentie, zeker voor volwassenen, stijgt,”

aldus Pestana. Hij voegt eraan toe dat ook het aantal behandelingen licht stijgt.

Nederland: Een Model met een Achterdeurprobleem

Nederland, met zijn lange geschiedenis van het coffeeshopmodel, laat zien dat een gedoogbeleid niet per se leidt tot een explosie van cannabisgebruik. Pestana stelt echter dat het model met een legale voordeur en illegale achterdeur gefaald heeft, omdat de productiezijde in handen is gevallen van criminele actoren.

Portugal: Decriminalisering als Succesverhaal

Portugal decriminaliseerde in 2001 alle illegale middelen tot een bepaalde hoeveelheid, als reactie op een heroïne-epidemie. Pestana benadrukt dat Portugal hiermee een gezondheidsprobleem effectief heeft aangepakt.

“Hun originele doel, namelijk om de heroïne en de HIV-epidemie aan te pakken is enorm goed gelukt”.

Opvallend is dat de prevalentiecijfers voor cannabis in Portugal lager zijn dan in België. Pestana vraagt zich af waarom dit succesvolle model niet vaker wordt overgenomen door andere landen.

Spanje: Cannabis Social Clubs en de Zoektocht naar Regulering

Spanje staat bekend om zijn Cannabis Social Clubs, die voortkomen uit een decriminalisering van één plant per persoon. Hoewel deze clubs een alternatief bieden voor de illegale markt, kampen ze met onduidelijkheid en inconsistentie. Pestana merkt op dat de clubs zelf vragende partij zijn voor regulering, om zo meer zekerheid te creëren en de kwaliteit van hun cannabis te kunnen testen.

Uruguay: Een Streng Gereguleerd Model

Uruguay legaliseerde als eerste land ter wereld cannabis en introduceerde drie modellen: thuiskweek, cannabis social clubs en verkoop via apothekers. Registratie is verplicht voor alle drie de modellen, wat leidt tot bezorgdheid over privacy en een nog actieve zwarte markt. Pestana noemt de angst van de bevolking dat data misbruikt gaat worden door de overheid.

Canada en de Verenigde Staten: Verschillen in Regulering

Canada hanteert een provinciaal systeem, waarbij elke provincie zelf mag beslissen over de verkoop van cannabis. Dit zorgt voor diversiteit in het aanbod en de beschikbaarheid van cannabis. In de Verenigde Staten daarentegen, is het cannabisbeleid een lappendeken van legale en illegale staten, met een overwegend commercieel model in de legale staten. Pestana wijst erop dat ondanks de commercialisering, het jeugdgebruik over het algemeen goed onder controle is in landen met een legaal model.

Conclusie en Visie van het VAD

Pestana benadrukt dat er geen directe link is tussen een cannabisbeleid en de prevalentie van gebruik. Het VAD pleit voor een evenwichtige wetgeving, waarbij preventie en risicobeperking centraal staan.

“Niet-gebruik is altijd de veiligste optie,”

aldus Pestana. Hij stelt dat de vraagzijde gedecriminaliseerd zou moeten worden, terwijl de aanbodzijde strikt gereguleerd moet worden om te voorkomen dat deze in handen valt van criminele organisaties.