Joost Bonte: Een pionier in het straathoekwerk over roesmiddelenbeleid en de realiteit op straat

In een openhartig gesprek deelt Joost Bonte, een ervaren sociaal werker en pionier van het straathoekwerk in Vlaanderen, zijn inzichten over het huidige roesmiddelenbeleid en de complexe realiteit waarmee hij in zijn carrière geconfronteerd werd. Bonte, die zichzelf ziet als een “reflector” en “spiegel” voor collega’s en de overheid, schetst een genuanceerd beeld van de uitdagingen en dilemma’s rondom drugsgebruik en -beleid.

De stem van de straat

Bonte benadrukt het belang van het luisteren naar de stem van mensen die het moeilijk hebben in de maatschappij. Hij vertelt over zijn ervaringen met mensen die afgehaakt zijn op de hulpverlening en de maatschappij, en hoe hij altijd de kant van deze mensen mocht kiezen in zijn werk.

“Ik moest nooit geen systemen verdedigen, maar altijd de stem van degene die geen stem kregen.”

Vanuit die ervaring stelt hij kritische vragen over de manier waarop de maatschappij met roesmiddelen omgaat.

Roesmiddelenbeleid onder de loep

Volgens Bonte heeft elke cultuur haar eigen roesmiddelen, waarvan sommige gelegaliseerd en maatschappelijk aanvaard zijn, zoals alcohol, tabak en koffie. Hij wijst erop dat de maatschappij selectief is in het accepteren van bepaalde roesmiddelen, terwijl andere worden verboden en gecriminaliseerd.

“We houden van Turkse pizza’s, Italiaanse spaghetti, Marokkaanse couscous, de Chinees, de Indiër, de Thai. Als dat om te eten is, is dat allemaal geen probleem. Als het gaat over roesmiddelen is dat blijkbaar wel een probleem.”

Hij stelt dat het illegaal maken van bepaalde middelen leidt tot gevaarlijke situaties en dat alcohol nog altijd de grootste drug is met het grootste gevaar.

Bonte pleit voor een reglementair kader rond roesmiddelen, waarbij er aandacht is voor leeftijd, instapleeftijd en waarschuwingen. Hij benadrukt dat het belangrijk is om te kijken naar de redenen waarom mensen roesmiddelen gebruiken en wanneer het gebruik problematisch wordt.

“Wanneer is iets problematisch? Omdat ik dat vind of omdat de gebruiker dat vindt?”

Hij merkt op dat in sommige culturen experimenteren met roesmiddelen tot een bepaalde leeftijd wordt gezien als normaal.

Normalisering versus problematisering

Bonte vertelt over de verschuiving in de maatschappij ten aanzien van roesmiddelen door de jaren heen. Hij herinnert zich een tijd waarin roken overal was toegestaan en alcoholgebruik in de bouwsector heel normaal was. Hij stelt vast dat de maatschappij anders is gaan kijken naar roesmiddelen, maar dat dit niet altijd leidt tot een beter begrip van de problematiek.

Bonte benadrukt dat verslaving een ziekte is en dat gebruikers vaak gestraft worden in plaats van geholpen. Hij vergelijkt de situatie met kanker en vraagt zich af waarom mensen met een verslaving anders behandeld worden dan mensen met een andere ziekte.

“Als het alcohol is, dan gaan we daarvoor zorgen. Als het illegale middelen zijn, dan gaan we hen in de gevangenis steken. Dan gaan we hen straffen.”

De realiteit van straathoekwerk

In zijn werk als straathoekwerker kwam Bonte in aanraking met veel verschillende culturen en roesmiddelen. Hij leerde dat het belangrijk is om open te staan voor andere culturen en te accepteren dat roesmiddelen een onderdeel kunnen zijn van een cultuur. Hij vertelt over zijn ervaringen met Maghrebijnse jongeren die geen zakgeld krijgen en in de criminaliteit belanden om toch mee te kunnen doen met hun vrienden.

“Dus die lopen daar rond en zeggen: ‘s***, hier kan ik geld mee verdienen’.”

Bonte is kritisch over de “war on drugs” en stelt dat het vooral de kleine dealers en gebruikers treft, terwijl de grote jongens buiten schot blijven. Hij ziet dat de repressie leidt tot meer geweld en dat het probleem niet wordt opgelost.

“Het effect is dat er nu in Deurne handgranaten gesmeten worden.”

Discriminatie en stigmatisering

Bonte kaart de discriminatie aan waarmee bepaalde groepen te maken hebben als het gaat om drugsgebruik. Hij stelt dat een blanke jongen in een goede buurt minder snel gepakt wordt dan een jongen van Marokkaanse afkomst in een sociale woning.

“Als het over Magrebijnen gaat wordt er eigenlijk vanuit gegaan en in veel gevallen is het zo, dat zij soms wiet op zak hebben voor eigen gebruik. Zij worden dan direct geklist en gezegd: het zijn dealers.”

Hij benadrukt dat de repercussies voor verschillende groepen ook anders zijn.

De drugsbehandelingskamer: een oplossing?

Bonte is kritisch over de drugsbehandelingskamer als alternatief voor een gevangenisstraf. Hoewel het een kans biedt aan mensen om hulp te zoeken, ziet hij ook nadelen. Zo stelt hij dat de druk om te stoppen met gebruiken groot is en dat het niet altijd vrijwillig is. Hij benadrukt dat het belangrijk is om de term “ex-gebruiker” niet te gebruiken, omdat dit stigmatiserend kan werken.

De rol van hulpverlening

Bonte uit zijn zorgen over de verwevenheid van hulpverlening en justitie. Hij stelt dat dit het vertrouwen van gebruikers in de hulpverlening kan ondermijnen. Hij pleit voor hulpverlening waar mensen open en eerlijk kunnen zijn zonder het risico te lopen dat dit tegen hen gebruikt wordt.

Een blik op de toekomst

Ondanks de uitdagingen ziet Bonte ook positieve ontwikkelingen. Hij heeft het gevoel dat er in de politiek meer openheid komt voor een ander drugsbeleid en dat het besef groeit dat de huidige aanpak niet werkt. Hij hoopt dat er in de toekomst meer ruimte komt voor een beleid dat gebaseerd is op regulering, legalisering en harm reduction.

“Ik vind die war on drugs zoals dat die nu gevoerd wordt een beetje de laatste stuiptrekkingen van een falen beleid.”

Hij is hoopvol dat cannabis uit de illegaliteit gehaald zal worden en dat dit een eerste stap kan zijn naar een meer humane en effectieve aanpak van het drugsprobleem.